Сафедшох – мен чиққан 2000 талик чўққилар орасида энг қийини ва энг чиройлиси бўлди. Дарҳақиқат, маҳаллий туристлар чўққини бекорга “Красотка” (соҳибжамол) деб ҳам аташмайди. Чўққининг мудҳиш гўзаллиги аввалига сизни қўрқитса, унга эришганингизда эса чексиз завқ, ҳадсиз ҳамд туйғусини ҳис қиласиз.
Тоғ чўққилари ишқибозлари ичида одатда 2000 метрлик чўққилар ўрта даражадаги чиқиш манзиллари ҳисобланади. Лекин айрим чўққилар борки, улар 3000 метрлик чўққилардан ҳам қийинроқ ҳисобланади. Ана шундай чўққилардан бири Сафедшохдир. Баландлиги 2771 метр бўлса-да, унга чиқиш Катта Чимёндан (3309 метр) қийиндир. Бунинг асосий сабаби чўққига чиқишдаги нишабликнинг кескинлигидир. Шу боис чўққигача камида 1800 метр баландликни босиб ўтишга тўғри келади.
Сафедшох чўққисига Тошкент вилоятининг Бўстонлиқ туманидаги сўлим қишлоқлардан бири Нанайдан чиқилади. Чўққининг мағрур қоялари қишлоққа келмасданоқ, йўлдаёқ сизни ўзига мафтун этади. Аввалига Аксарсой дарёси бўйлаб 3 км юриб, ўрмончилар постидан ўнгга бурилиб, тоққа кўтариласиз. Дастлабки кўтарилиш анча кескин, лекин олмазор, ёнғоқзор боғ ичидан ўтади. У ёғига тоғнинг қирраси бўйлаб фақат юқорига юрилади. Кўтарилишнинг аксар қисми тиканакзор, бутазор, одам бўйи ўтлар ичидан ўтади.
Баҳорда бу жойлар жуда яшнабди. Чорва кирмагани учун ўсимликлар ёйилиб ўсган, кичик сўқмоқларнида ёпиб ташлаган. Ўрмон ичидан ўтганингизда қушларнинг сайроғидан завқ оласиз. Тоққа кескин кўтарилиш жуда қийин, оёқларингиз юкламадан чарчасада атрофдаги анвойи тоғ гулларини кўриб кайфиятингиз кўтарилади, кўзларингиз яйрайди. 2400 метргача жойларда тоғ келинчаги – лолалар қолмабди. Тепароқда бойчечагу чучмомалар билан қўшни бўлиб лолалар очилган.
Ўтган йили кузнинг охирида Сафедшохга чиқишга уринган, лекин 2300 метрдан бошлаб ўрнаган қор туфайли 2555 метр баландликкача кўтарилиб, махсус жиҳозларимиз йўқлиги сабабли қалин қордан ўтолмай қайтган эдик. Бу сафар чўққининг энг қийин участкаси – 70 даража қияликдаги кулуардан ўтиб, ўша пайтда қилган қароримиз жуда оқилона бўлганига амин бўлдим.
Чўққининг охирги 200 метр кўтарилиши энг қийин жойидир. Узоқдан қараганда вертикал, ўтиб бўлмас кўринган кулуардан – шағал ва тош уюмларидан эҳтиёт бўлиб ўтиш талаб қилинади. Трек бўйича йўлимиз ҳали эриб улгурмаган қорли ҳудудга тўғри келди. Қорда озгина юриб кўрдим. Сирпанчиқ ва ишончли эмас – исталган пайтдан пастга қулаши мумкин. Шу боис чап тарафдан юришга қарор қилдим. Бу ҳудудда қор эриб бўлган, лекин тупроқ, шағал аралашмаси ҳали тўлиқ қотмаган эди. Лекин қордан юришдан кўра яхшироқ.
Ниҳоят хавфли ҳудуддан чиқиб олиб, чўққининг белига чиқдим. Харита бўйича чўққи шу ерда: ўнг ва чап тарафида иккита шохи бор. Шеригим Фахриддин ака билан келишдик: мен чап шохига, ака ўнг шохига чиқадиган бўлди. Қайси тарафи баландлигини чиққач, ўлчаймиз. Қаршимизда яна бир баҳайбат, қиррадор чўққи турибди – ишқилиб Сафедшохнинг асл чўққиси шу бўлмасин деяпман, ичимда. Йўқ, у бошқа чўққи экан. Мен чиққан жой 2765 метр чиқди. Демак нариги чўққи энг баланд жойи экан. Фахриддин ака турган чўққига чиқиб бордим.
Соат олти яримда кўтарилишни бошлаган эдик. Соат 12 да чўққида эдик. Чўққидан кўринишни таърифлашга сўз ожиз. Писком тизмасининг гўзал чўққилари менгаям кел демоқда. Катта Чимён оппоқ рўмоллари ва устида парвоз қилаётган булутлари билан кўзни қамаштирмоқда. Биз келган йўл эса кўм-кўк.
Қизиқишда чиқиб кетаверган эканмиз. Кулуардан тушишда қанчалик баланд кўтарилганимиз билинди. Яхшиям пойабзалимга мушуктирноқни тақиб олгандим. Тушишда роса асқатди. Бу ерда олдинма кетин тушишда эҳтиёт бўлиш талаб қилинади. Оёқ остингиздан тош кўчиши ва юқори тезликда пастга қулаши мумкин. Шу боис Фахриддин ака билан бошқа-бошқа йўналишда тушдик. Кулуардан асосий тизма устида ўтиб олгач, тин олдик, Яратганга ҳамд айтдик.
“Сафедшох” (Сафедшах) тожикча сўз бўлиб, оқ тоғ, оқ қоя деган маъноларни билдиради. Чўққининг боши одатда июннинг ўрталаригача қорли бўларди. Бу йил ёғингарчилик кам бўлгани учун қор кўп турмади. Кун ҳам жуда исиди. Кескин чиқиш қанчалар қийин бўлса, кескин нишабликда тушиш ҳам шу қадар машаққат талаб қилади. 2,8 литр сув камлик қилди. Ўрмончилар постига тушганимизда ҳали аср кирмаган эди.
2025 йил 11 май
Тошкент – Бўстонлиқ – Нанай – Сафедшох
Сафар суратлари:
