• Uzoqdagi surnay yoqimli eshitiladi.

• Oldinga qaramay qadam tashlama, atrofga qaramay so‘z boshlama.

• Behuda akillagan it bo‘riga yem bo‘ladi.

• G’iybatni eshitish ― kasallik, eshitmaslik ― dori.

• Chiroyli qiz eski ko‘ylakda ham chiroyli.

• Muqarrar mag‘lubiyatdan chekinish qo‘rqoqlik emas.

• Yaxshi so‘z tog‘ni ham joyidan jildiradi.

• Mevadek shirin bo‘lma, kim oldingdan o‘tsa, yeb ketadi.

• Go‘zallik ― kechgacha, ezgulik ― o‘limgacha.

• Ikkita xotini borga it kerak emas.

• Sovuq bo‘lmasa ko‘lning sathi muz bilan qoplanmaydi.

• Bulutsiz yomg‘ir yog‘maydi, kulfatsiz ko‘zga yosh kelmaydi.

• Teshik idishni to‘ldirib bo‘lmaydi.

• Oq qo‘llar boshqaning mehnatini sevadi.

• Boylik bilan aql sotib ololmaysan.

• Vaysaqini baliq ovlashga ham olib borma.

• Akasiz uka ― qanotsiz lochin, akasiz singil ― yalang‘och xipchin.

• Daydi it tayoq yemay qolmaydi.

• Ba’zida aravani qayiqqa ortishadi, ba’zida qayiqni ― aravaga.

• Tezoqar suv dengizgacha yetolmaydi.

• Buqa suti sigirnikidan quyuq.

• Mevasiz daraxtni qoqmaydilar.

• Qaysi ovulda qorong‘i tushsa, o‘sha ovulda tuna.

• Ahil bo‘lmagan oilada yaxshilik bo‘lmaydi.

• Bir kaftga ikki tarvuz sig‘maydi.

• Birovlar uchun teshgan teshikka o‘zing tushasan.

• Xushmuomalalik qullikdan taxtga erishtiradi, yomon fe’l taxtdan qullikka yetaklaydi.

• G’azablangan ot qoziqqa qoqinadi.

• Suv boshidan toza.

• Tishsiz bo‘ri bo‘lmaydi, sovuqsiz ― qish.

• Qarigan bo‘ri chigirtkalarni ov qilarkan.

• O’g‘ri o‘g‘rini taniydi.

• Birinchi marta boyigan kunduzi ham chiroq yoqadi.

• Quyosh nur sochgan yerga ― urug‘ ek, urug‘ni qaerga eksang ― soyasi tushadi.

• Botqoq bo‘lgan joyda nam qoladi.

• Nodon boyib ketsa xotinni ikkita qiladi, dono ― uy ko‘taradi.

• Onaning g‘azabi qorga o‘xshaydi: ko‘pgina yog‘ib, tezda eriydi.

• Ko‘p gapirish ― kumush, sukut ― oltin.

• “Mehmon suv so‘rasa ― demak och emas, so‘ramasa ― ro‘za tutgan”, ― deydi xasis beka.

• Aravadagi yukning qanchaligini uning egasi biladi.

• Nok daraxtining yoniga nok to‘kiladi.

• Asli kirni suv bilan ham tozalab bo‘lmaydi, asli tozaga o‘t yoqib bo‘lmaydi.

• Do‘sting bergan otning tishiga qarama.

• Ikki dushman bir tom ostida yasholmaydi.

• Ikki marta aytilganni bulut ham eshitadi.

• Harakat ― o‘smirning baxti, halovat ― qizning baxti.

• Onasi maqtagan qizning qadri past.

• Yeyish uchun olmani ol, maza uchun ― nokni, olxo‘rini bitta tishlab, tashlab yubor.

• Kech qolganning haqini mushuk yeb qo‘ydi.

• Do‘stlarning qadr-qimmati ularning sonida emas.

• Uzoqdagi do‘st qo‘riqlanadigan qo‘rg‘onga o‘xshaydi.

• Do‘stning eskisi yaxshi, po‘stinning ― yangisi.

• Ahil mushuklar noahil bo‘rilarni yengadi.

• Ovqat ― tana ozig‘i, tush ― tetiklik ozig‘i.

• Xalq birligi ― mustahkam qal’a.

• Uch kishiga qilingan ovqat to‘rt kishiga yetib ortdi.

• Go‘sht qurtlasa tuzlaymiz, tuz achisa nima qilamiz?

• Agar ho‘kiz ozimasa, oila semirmaydi.

• Agar uyda hurmating bo‘lmasa, uyning devorida ham hurmating bo‘lmaydi.

• Ko‘p yesang asal ham taxir.

• Ta’bingga mosi topilmasa, imkon qadari ham bo‘ladi.

• Iloji bo‘lganda otaning terisini ham olib qolishardi.

• Ota yegani bilan bolasi semirmaydi.

• Nodon odam mehmonga kelsa ham, uni yaxshilab boq.

• Sen tulki bo‘lsang, men uning dumiman.

• Insonni bilmoqchi bo‘lsang, uning do‘stlariga boq.

• Ayolning aqli qurbaqaning dumidan qisqa.

• Daryo bo‘yida yashagan kechuvni biladi.

• Ma’rasang ― bo‘riga yem bo‘lasan, ma’ramasang ― cho‘pon so‘yib yuboradi.

• Kir bo‘lsang suvni ayama.

• Ko‘pni xohlasang ― ozga erishasan.

• Sog‘lom bemorning ahvolini bilmaydi.

• Kelinga g‘ijirlagan tish bolasini tishlab oldi.

• Eng go‘zal odamga ham uning bo‘yni uzun ekan, deyishdi.

• Sovchilikda itning oxurini ham misdan deyishadi.

• To‘q bo‘lsang ham yo‘lga ovqat yemay chiqma, kun issiq bo‘lsa ham ko‘ylaksiz chiqma.

• Eshakni tarbiyalaganing bilan ot bo‘lib qolmaydi.

• Echkining shoxidan sop chiqmaydi, opaning bolasi bola o‘rnini bosmaydi.

• Begona joyda tozi it quyonni tuta olmadi.

• Mingta do‘sti bor ― qoldi, ming bosh ho‘kizi bor ― o‘ldi.

• Qabohat qidirgan yomonlikdan qolmadi.

• Oti bor qolib, egari bor manzilga yetdi.

• Omadsizning uyiga kundosh keladi.

• Hamma o‘z boshini qashiydi.

• Tosh qolib, suv ketadi.

• Bekorchi gapdan bo‘tqa yaxshi.

• Nodon qo‘lidagi hanjar botirning qilichidan xavfli.

• Kalla bo‘sh bo‘lsa, oyoq charchaydi.

• Eng chiroyli narsani keltirish amr qilinganida, qarg‘a jo‘jasini olib keldi.

• Och qolsang hech qachon to‘ymasam kerak deb o‘ylaysan, to‘q bo‘lsang hech qachon och qolmayman deb fikr qilasan.

• Nima yaxshi, deb so‘rashganda, quyon javob berdi: “It seni ko‘rib qolmasidan avval uni ko‘rish”.

• Agar bo‘ri ko‘rib qolmaganida echki Ka’bagacha bormoqchi edi.

• Uxlab qolsang, yostiq tanlamaysan, sevib qolsang, chiroy tanlamaysan.

• Tikanak boshida juda o‘tkir o‘sadi.

• Mushukka ― bayram, sichqonga ― o‘lim.

• Qishloqqa qarshi kurashgan ― uysiz qoladi, shohga qarshi kurashgan ― boshsiz.

• O’tin tashigan kulini ham tashiydi.

• Natijasini o‘ylagan botir bo‘lolmaydi.

• Tuz yegan suv ham ichadi.

• Echkini yeganning boshi og‘riydi.

• Yozda bir kun yo‘qotgan qishda o‘n kun och qoladi.

• Birovning yomonligidan qo‘rqmagan o‘zining yaxshiligidan ham quvonmaydi.

• Ho‘kiz boqishni xohlagan kurak ishlatishni yomon ko‘radi.

• Kattaning gapiga kirmagan katta chuqurga quladi.

• Sarimsoq sotgani ketgan piyoz olib qaytdi.

• Igna qaerga bo‘lsa, ip ham o‘sha yerga harakatlanadi.

• Onasi qaerga sakrasa, echkicha ham o‘sha yerga sakraydi.

• Mehmon nazar qilmagan joyga xayr ham nazar qilmaydi.

• Xo‘roz bo‘lib qichqirmoqchi bo‘lgan tovuq sinib qoldi.

• Yaxshi so‘z ilonni inidan chiqaradi.

• Yomon bo‘lish oson, yaxshi bo‘lish qiyin.

• Yozda ishlamasang, qishda qozon qaynamaydi.

• Dangasaning yuvinishi ham uzoq bo‘ladi.

• Kuzdagi bug‘udan qo‘lingdagi bedana yaxshi.

• Uzoqdagi qarindoshdan yaqindagi qo‘shni afzal.

• Yer insonni boqqaniday ona bolani boqadi.

• Qasos eskiradi, lekin unutilmaydi.

• Vaqtida yolg‘on yaxshi, har doim rost yaxshi.

• Kaftingga ursalar tayoq bilan javob ber.

• Qishdan qo‘rqma, ortidan bahor keladi, kuzdan qo‘rq, ketidan qish keladi.

• Farzand bo‘lmaguncha boshpana ham bo‘lmaydi.

• Daryo doim ham bitta o‘zanda oqmaydi.

• Bir kunda to‘lash kerak bo‘lgan qarzni o‘sha kuniyoq to‘lamasang, bir yil azobda o‘tasan.

• Bilmadim ― bitta so‘z; bilaman, ko‘rdim ― mingta so‘z.

• Ho‘kizni emas, maysani qidir.

• Daryo har kuni ham axlat olib kelmaydi.

• O’ylamay gapirma, gapirdingmi o‘z so‘zingdan qolma.

• Sixni qizdirmay kabobni pishirolmaysan.

• Otni urolmagan egarni uradi.

• So‘zingda turmasang, qasamingdan ham tonasan.

• Ketmonga o‘xshab faqat o‘zing uchun harakat qilma, chopqiga o‘xshab faqat boshqalarga ishlama, arraga o‘xsha: o‘zinggayam, boshqalarga ham foydang tegsin.

• Kambag‘allikda yashash oson, boy bo‘lib yashash qiyin.

• Do‘st bo‘lmoqchimasmisan ― tanishma.

• Osmon yorug‘ ― go‘r zulmat.

• Qaynoq bo‘tqani yeyish ham oson ish emas.

• Bulutli havo ochiq havo bilan almashadi, lekin yomon odam yaxshi bo‘lib qolmaydi.

• O’zini tuta olmaslik ― nodonlik, sabr ― aql.

• Ishonchdan qimmatli narsa yo‘q.

• Hayotdan shirin narsa yo‘q, ko‘zdan tez narsa yo‘q.

• Pakana odam doim o‘zini sevadi.

• Sho‘rvadan kuygan suvni ham puflab ichadi.

• Eringga hushmuomala bo‘l, lekin sirtdan kafan tayyorla.

• Olovni faqat olov bilan yoqiladi.

• Olov suv bilan chiqishmaydi.

• Yozning bir kuni qishning bir oyini boqadi.

• Bitta uchqun butun ovulni yondirdi.

• Semiz eshak jardan yiqildi.

• Eshak ― boylik emas, somon ― yem emas, zardob ― sadaqa emas.

• Eshak uning qulog‘idan tortishganidan so‘nggina eshakligini bilib qoldi.

• Ko‘chish ― xonavayron bo‘lish.

• Kuzda ochirilgan xo‘rozcha xo‘roz bo‘lolmadi.

• Yomon avlod ajdodlarini maqtaydi.

• Tegirmonda bo‘lgan urushda bo‘lgan bilan tortishdi.

• Suvga borishni o‘rgangan ko‘za daryoda qoldi.

• Og‘izdan chiqmagan so‘z ― sening quling, chiqib ketganiga sen qulsan.

• O’lik kafansiz qolmadi, kelin ― sepsiz.

• Ishlayotganlar orasiga tushsang ― ishla, yeyayotganlar orasiga tushsang ― ye.

• Zotli qush inidan kuylashni boshlaydi.

• Mol o‘g‘irlangandan so‘ng molxonani qulflamaydilar.

• Chinor qulaganda ovozi chiqmasa, qulagandan so‘ng ham chiqmaydi.

• Yoz bo‘yi yotgan qish bo‘yi yuguradi.

• “Ayiq bilan bo‘ri urushaversin, moyli ko‘zani men yeyman”, ― debdi tulki.

• Uyni yondirsa ham olov yaxshi, dalani yondirsa ham Quyosh yaxshi.

• Bir marta qoqilsang, yana yetti marta qoqinasan.

• Quruq gap bilan mehmonni boqolmaysan.

• Sharmandali hayotdan yaradan o‘lgan afzal.

• Ketishdagi emas, kelishdagi o‘lchov to‘g‘ri.

• Molboqarni so‘kishsa, ikki echkisi bor uyalib ketdi.

• Qurol bir kishi o‘ldiradi, til ― ming kishini.

• Izg‘igan tulki yotgan bo‘rini yutdi.

• Cho‘ntakda pul bilan qorli tog‘dan tarvuz olasan.

• Xotining bilan maslahatlash, lekin teskarisini qil.

• O’t bilan o‘ynashma, suvga ishonma.

• Yaxshi do‘st bilan dunyoning narigi chetiga ham ketsang arziydi.

• Qizingga ayt ― kelining eshitsin.

• Xunuk  qarg‘a xunuk qag‘illaydi.

• Eshakning oldida turgan sigir eshakka o‘xshab hangradi.

• Ko‘r boshqaning ko‘zidagi dog‘ni ko‘ribdi.

• “Bilmayman” so‘zi ming dinordan qimmat.

• Xotinning o‘limi ― to‘shak almashishi.

• Itning dumiga suv yetmaguncha suzmaydi.

• Tishlangan olmani qayta yopishtirib bo‘lmaydi.

• Qarisang ― yosharmaysan, o‘lsang ― iymon keltirmaysan.

• Suvdan qutulib tegirmon ostida qoldi.

• Sen mag‘rur qo‘y bo‘lsang ham bo‘rilar o‘sha-o‘sha.

• Qari bola ko‘rmoqchi edi, zo‘riqishdan o‘lib qoldi.

• Birovning tanasidagi o‘q daraxtga sanchilgan kabidir.

• Jinni mastga yo‘l bo‘shatdi.

• Bola uylandi ― onaning beli egildi, qizini chiqardi ― beli to‘g‘rilandi.

• To‘kin kuz chiroyli bahordan afzal.

• Bashang kiyingan menga turmushga chiqmaydi, oddiy ko‘ylakdagini men olmayman.

• Quyosh chiqmagan yer isimaydi.

• Sabr ― g‘alaba qarorgohi.

• Pismiqqa ishonma, tezobdan qo‘rqma.

• Faqat urushgina urushga zarba beradi.

• O’g‘riga faqat o‘g‘ri yordam beradi.

• Yuragi bepushtning tili serpush.

• Bo‘ridan qo‘rqqan cho‘ponning qo‘ylari ko‘paymaydi.

• Erta turgan cho‘ponning qo‘ylari ikkitadan tug‘adi.

• Eshigi oldida xo‘roz ham botir.

• Yomg‘irdan qochib, sharsharada qoldi.

• Yozda ilonni ko‘rgan qishda arqondan ham qo‘rqadi.

• Nodonning aqli ― sukut.

• Bolalikda olingani toshga o‘yilgandek.

• Eshakning dumiga osilgan cho‘kib ketdi, otning dumiga osilgan omon qoldi.

• Bilim ― ziyo, bilmaslik ― zulmat.

• Maqtalgan chavandoz bilan ot uzoqqa chopolmaydi.

• Sen turgan tepalik balandga o‘xshaydi.

• Yaxshi qurbaqa o‘z botqog‘ida yashaydi.

• Yaxshi otga bir qamchi ursang bir yilga yetadi.

• Yaxshi farzand ota qalbini quvnatadi.

• Yaxshi farzand ― qo‘rg‘on, yomon farzand ― kulfat.

• Makkaga olib borsang ham sarimsoqning achchiqligi qolmaydi.

• Tovuq kabi yashagandan xo‘roz kabi o‘lgan afzal.

• Tilamchilik qilgandan cho‘pon bo‘lish sharafliroq.

• Qozondagini kapgir biladi.

• Aqlda bori so‘zga sakrab chiqadi.

• Senga nima yoqsa, o‘sha go‘zal.

• Olmadan faqat olma pishadi.

• Tilning oyog‘i yo‘q, lekin uzoqqa boradi.

Davronbek Tojialiyev tarjimalari